Overslaan en naar de inhoud gaan
Bianca Severijns
Bianca Severijns

Contemporary Paper Artist

Bianca Severijns  

Bianca Severijns (1964) is geboren in Nederland en woont en werkt momenteel in Israël. Zij transformeert papier in complexe kunstwerken die een unieke visuele impact hebben. Severijns staat bekend om haar originele en gedistingeerde papiertaal waarmee ze honderden met de hand gescheurde stukjes papier esthetisch ordent tot beeldende wandtapijten, muurschilderingen en reliëfs. Haar werken onderzoeken onderwerpen als ontheemding, ontworteling en herbeworteling, maar ook andere sociale thema's. Het was haar vrije keuze om uit Nederland te ontwortelen, haar ervaringen als immigrant in een nieuw thuisland zijn de inspirerende basis van waaruit haar papieren kunstwerken ontstaan.

Voor de tentoonstelling Personal Structures - Identities, te zien tijdens de Biënnale van Venetië van 2019, creëerde ze een muurinstallatie van twee grote beschermende dekens en een video als metafoor om de fundamentele mensenrechten en de behoeften aan veiligheid, bescherming, aanvaarding, respect en vrijheid over te brengen.

Severijns had haar eerste solotentoonstelling in de Periscope Gallery, Tel Aviv. Haar Protective Blanket is te zien op de eerste TLV Craft & Design Biënnale 2020, Eretz Israel Museum. In 2020 werd Severijns lid van de IAPMA (The International Association of Papermakers and Paper Artists).

Fotograaf: Sigal Kolton

Image
Responce to Place - Vessel Group 4 - 2018
Responce to Place - Vessel Group 4 - 2018

Bianca Severijns:

Ontheemding is verweven in diverse lagen van mijn familie. Mijn beide ouders zijn geboren in Indonesië en naar Nederland verhuisd. Mijn man Gil kwam na onze ontmoeting in zijn geboorteland Israël naar Nederland. Gil heeft een Engelse moeder en een Duitse vader, zij zijn na de tweede wereldoorlog verhuisd van Duitsland naar Israël. Samen met onze dochters zijn wij weer van Nederland naar Israël verhuisd.

Een andere achtergrond hebben en ontworteld zijn, maakt dat je je soms geïsoleerd voelt. Je bent niet goed bekend met de cultuur en met de waarden die gelden in het land. Dit uit zich vooral in ogenschijnlijk kleine dingen. Als wij met vrienden samenzijn, kunnen zij op een bepaald level met elkaar praten, doordat zij door dezelfde dingen gegaan zijn, bijvoorbeeld in hun jeugd. Daardoor hebben zij raakvlakken. Ik heb mijn jeugd niet hier doorgebracht, daardoor mis ik delen van het gesprek. Als ik met jou praat over Pipo de Clown, dan krijg je daar meteen beeld bij en heb je daar wellicht herinneringen aan. Zo zijn er veel dingen die ik hier niet deel, de mensen hier delen dat ook niet met mij.

Een mooi voorbeeld komt van mijn vader toen hij net in Nederland was gekomen. Het weer was hier kouder, hij had daar geen passende kleding voor. Hij ging naar een winkel en kocht een mooie witte broek, die ook nog fijn was om te dragen. Hij liep er trots mee rond, maar werd opgepakt door de politie omdat hij een lange onderbroek gekocht bleek te hebben. Het zijn voorbeelden van veel voorkomende kleine dingen waardoor je je totaal ontheemd kunt voelen. Ik kreeg inzicht in wat het voor mijn vader heeft betekend immigrant te zijn, doordat ik mij nu immigrant voel in Israël. Dit blijf ik ook, het is de positie die ik inneem.

Image
Protective Blanket 2 Hide 2019 detail
Protective Blanket 2 Hide 2019 detail

Hoe ben je in Israël terechtgekomen?

De joodse pleegmoeder van een vriendin vertelde dat vrienden van haar in Israël een au pair zochten. Ik was 19, wist niet wat ik wilde studeren en het leek mij een geweldige ervaring. Toen ik aankwam was ik in shock, het was zo’n andere wereld. Mijn man Gil woonde in die tijd naast mij, met hem was het liefde op het eerste gezicht.

Na dat jaar in Israël rondde ik in Nederland mijn studie HBO-J af, Gil maakte zijn studie fotografie af in Israël. Daarna zijn we anderhalf jaar lang gaan reizen door Indonesië, Thailand, Nepal en Australië. Daarna woonden we in Nederland, dat besluit hadden we niet heel bewust genomen, het gebeurde min of meer. Gil had veel contacten hier in de duikwereld, hij is professioneel duiker. Ik maakte kleine sieraden en voorwerpen van hout, die ik in het weekend als straatverkoper in Haarlem verkocht. Daar sprak een vrouw mij aan die vertelde dat zij een winkel had in Den Haag en graag mijn objecten in haar winkel wilde verkopen, als ik ze in een groter formaat wilde maken. Samen met Gil maakten we gekke houten objecten, de verkoop in haar winkel liep als een trein.

Dat was de start van ons bedrijf in design van kinderconcepten. Wij ontwierpen prototypes voor BamBam, Esprit, Mercurius en Happy Horse en zij namen deze in productie. In Israël bleek het heel anders te werken in de designwereld, dus gooiden we het roer hier totaal om. Gil ging weer werken als duiker en ik moest mijn weg opnieuw zoeken. Ik besloot voor mijzelf te gaan ontwerpen, zonder commercieel doel.

Gil stimuleerde mij mijn eigen ding te doen, hij zag in mij dat ik iets anders wilde geven aan de wereld. Het commerciële aspect liet ik volledig los, daar moest ik erg aan wennen, maar ik besloot iets waardevols te geven aan mijn publiek. Voorheen richtte ik mij op gebruiksvoorwerpen die in massaproductie werden genomen, nu geef ik mijn kunst een zeggingskracht mee, het is een communicatiemiddel.

Heb je je erg verloren gevoeld toen je in Israël kwam?

Zeker. Ik had verwacht dat het voor mijn kinderen het moeilijk zou zijn, zij waren 6, 8 en 10 jaar toen wij verhuisden, maar het tegendeel bleek waar. In Nederland hadden we een heerlijk leven, toch speelden wij al langere tijd met het idee naar Israël te verhuizen. Het gebeurde gewoon niet, tot mijn oudste dochter voorstelde het een jaar te proberen. De vrijblijvendheid van een jaar kijken hoe het bevalt opende een deur, het gaf ruimte.

Het huis in Nederland hielden wij aan en we namen een jaar een sabbatical. Dat eerste jaar was geweldig, niets moest en we hadden tijd om het land te ontdekken. De kinderen waren de taal beperkt machtig, maar ze pasten zich makkelijk aan en zagen de waarde van het land. Aan het einde van dat jaar wilden ze alle drie in Israël blijven dus dat maakte het besluit makkelijker.

Het jaar na de definitieve beslissing was voor mij een moeilijk jaar. Ik moest mijn plek hier vinden en gaan leven in deze maatschappij. Ik besloot mijzelf tijd te geven voor mijn herstel, ik kom uit zo’n andere cultuur. Gil kwam thuis, voor hem was het bekend terrein. Doordat ik de tekst op de geldautomaat niet snel genoeg kon lezen, werd mijn creditcard steeds ingeslikt. Dan voel je je klein. De cultuur is anders, de religie maakt een groot verschil. De bewegingsvrijheid is in Nederland groter, de feestdagen zijn anders, kleine dingen.

Bij aankomst van de visite op de eerste verjaardag die wij vierden van de kinderen, serveerden wij taart. De kinderen keek ons bevreemdend aan en vroegen of het feestje al afgelopen was. In Israël eet je taart voor je weg gaat, niet als je aankomt. Cadeaus pak je niet uit in bijzijn van de visite om niemand in verlegenheid te brengen.

Het heeft ook te maken met je identiteit, ik ben bijvoorbeeld niet joods en dat is hier best lastig. Israël is een land van extremen, het land kan in oorlog zijn terwijl mensen op het strand liggen. Dat zijn bizarre tegenstellingen, dat kennen wij in Nederland niet. Mijn schoonmoeder zei mij dat het wel zou wennen, maar oorlog went voor mij nooit.

In die tijd voelde ik mij erg aangetrokken tot alles in de natuur dat in staat van verrotting verkeerde, de natuur in rouw. Als het in Nederland herfst is en de bladeren van de bomen vallen, is het hier zomer. De zomers zijn hier droog, dus er groeit en bloeit bijna niets. Het was de ontworteling, ik ben uit een stukje aarde getrokken en op een ander stukje aarde neergezet.

Wordt in Israël anders naar kunst gekeken dan in Nederland?

Kunst is erg geliefd, het was een cultureel gemis toen musea en galerieën moesten sluiten vanwege de COVID-19 pandemie. Het niveau van kunst in Israël ligt hoog. Het was voor mij lastig om erkenning te krijgen als kunstenaar, ook omdat ik geen kunstopleiding heb gevolgd. Nu hangt mijn werk hier in het museum, vier jaar geleden had ik niet kunnen bedenken dat ik zo ver zou komen.

Maar je bent gaan focussen, bent in jezelf blijven geloven en hebt doorgezet?

Dat klopt, er broeide iets van binnen en ik was ervan overtuigd dat dit mijn pad was. Het is waar ik mijn bed voor uit spring, ik werk vol passie in mijn studio en word blij en gelukkig van wat ik doe. Het papier is soms te langzaam voor mijn ideeën. Voor mijn eerste kunstwerken, The Earth Skins, gebruikte ik de natuur als inspiratie. Veel was ik kwijtgeraakt, maar ik had ook veel gevonden. Dat wat voor mij normaal was, was grotendeels weg en er kwamen nieuwe dingen voor in de plaats die ik mij eigen moest maken. Ik ging onderzoeken wat thuis eigenlijk is. Het is vooral een plek waar je je veilig en geborgen voelt.

De verschillende lagen van de aarde vernieuwen zich, er worden nieuwe lagen geboren, ze ademen, verouderen, oude lagen gaan verloren. Terug in mijn atelier ben ik begonnen met het abstraheren van de aardlagen en huiden in papier. Dit toonde voor mij de vernieuwing die ik doormaakte door mijn emigratie.

Wat was jouw gedachte achter de hoofddeksels voor de serie Sisters?

Mijn dochters zijn ook ontworteld uit de cultuur waarin zij zijn opgegroeid. Het was een tijd waarin zij zich veel bezighielden met hun identiteit en zij vroegen zich af wie of wat zij waren; Joods? Christen? Nederlands? Israëliër? In Israël worden bepaalde bevolkingsgroepen gediscrimineerd, daar praten wij veel over in ons gezin. Het is voor mij belangrijk dat ze weten dat je ‘anders’ mag zijn. Ik wilde iets maken dat mijn kunst met mijn dochters zou verbinden en wat los staat van Nederland en Israël. De sculpturen staan op zich en ik heb mijn dochters ervoor gebruikt als canvas. Zo wilde ik ze meegeven dat ze mogen zijn wie ze willen zijn, voor mij is dat belangrijk. Laat je niet in een vakje drukken. Ik wilde ze ook niet mooier voordoen dan ze zijn. Mijn jongste vroeg of ze make-up zou gebruiken, maar ik wilde haar naturel tonen zoals ze is.

Image
Sister Noe - Sister Series 2017
Sister Noe - Sister Series 2017

Samen met onze oudste dochter en haar vriend maakte ik een film waar zij de deken in dragen die ik maakte voor de Biënnale Venetië. Dat was mooi, het geeft een intimiteit aan mijn werk. Mijn papieren objecten krijgen iets menselijks door in film en op foto's mensen te gebruiken. Aan het project wilde ik geen culturele waarde verbinden.

Twee van onze dochters hebben in het leger gezeten, de jongste zit er nu in. Het besef dat dit zou komen heb ik lange tijd voor mij uitgeschoven, ik was ervan overtuigd dat wij dan allang weer in Nederland zouden zijn. Onze dochters hebben ook altijd gezegd dat ze dat nooit zouden doen, maar het is toch zo ver gekomen. De middelste werkte in de controlekamers, in een bezet gebied naast de Westelijke Jordaanoever. Jarenlang zat zij de ene week intern en kwam dan weer een week naar huis. De jongste rondde eerst haar kunstopleiding af en wordt opgeleid als monteur van een Apache helikopter.

Voor je het leger in gaat worden er diverse gesprekken met je gevoerd om naar voren te halen waar je in zou kunnen en willen groeien. Je wordt aan het denken gezet en zij stimuleren je standpunten in te nemen. Je spendeert twee tot drie jaar van je leven in het leger, dus je kunt van deze gelegenheid gebruik maken om een studie af te ronden. Je bent niet verplicht het leger in te gaan, je kunt ook kiezen voor civiele service, dan help je in de zorg.

Hoe was het om gevraagd te worden door de ECC voor de Biënnale in Venetië?

In eerste instantie dacht ik dat er een grap met mij uitgehaald werd, toen het serieus bleek te zijn heb ik een aantal rondjes door de kamer gerend van blijdschap. Toch moest ik er wel even over nadenken, er zit ook een financieel plaatje aan. Mijn beste vriend zei dat ik het avontuur aan moest gaan, ik heb eerder ook wel laten zien dat ik niet bang om risico te nemen. Om aan het project deel te kunnen nemen startte ik een crowdfunding project. Thuis organiseerde ik lunches waarbij ik vertelde over mijn werk, zo verkocht ik ook mijn werk, het geld dat ik ermee verdiende investeerde ik. Ik ben zo blij dat ik het gedaan heb, het was zo mooi om te doen.

Er zijn dus best veel mensen die jou levensloop beïnvloed hebben. De eigenaar van de winkel in Den Haag die jou vroeg de werken die je langs de weg verkocht in het groot te maken, waardoor je samen met Gil bent gaan ondernemen. Jouw dochter die voorstelde een jaar naar Israël te gaan, de vriend die je stimuleerde het avontuur van de Biënnale Venetië aan te gaan. Dat is mooi om te zien.

Ontmoetingen met mensen gebeuren niet voor niets, ik geloof dat elk mens op jouw pad komt met een reden.

Biënnale Venetië

Op de Biënnale Venetië toonde ik twee dekens, voor mij staat een deken voor een basisbehoefte. Niet alleen na je geboorte word je in een deken gewikkeld, in Israël gebeurt dit ook na je overlijden. Een deken beschermd tegen kou, vluchtelingen krijgen als ze aankomen in Griekenland of Italië meteen een aluminiumdeken om hen warm te houden. De deken nam ik als basis.                  

De gezondheidszorg is een soort luxe deken die wij in de westerse wereld hebben, maar dit is niet voor iedereen weggelegd. Mijn man en ik zijn een beschermende deken voor onze kinderen, we willen ze een basis en kansen geven. Zo kreeg de deken voor mij een steeds grotere betekenis en werd het een metafoor voor zoveel meer.

Het mooie van een deken is dat je hem aan een ander kunt geven, maar je kunt hem ook ontvangen. Het doet een beroep op ons als sociale wezens, de wederkerigheid. Een van de dekens die ik exposeerde maakte ik als een dierenhuid. Dekens van dierenhuid waren de eerste prehistorische dekens die gebruikt werden om warm te blijven. De andere deken was moderner, ik had er veel papier in verweven. Met de dekens wilde ik tonen dat in deze wereld van technologie, intellectualiteit en snelle communicatie gelijkheid nog steeds niet vanzelfsprekend is. We zijn als mens zo kwetsbaar, daar lag mijn focus. Er zit ook nog veel meer in het onderwerp, ik ben er nog niet klaar mee.

Image
Protective Blanket Scratched - 2017
Protective Blanket Scratched - 2017

Wat is jouw droom voor de toekomst?

Een droom is dat mijn werk ooit geëxposeerd zal worden in het MoMA in New York. Dat is voor mij een soort respect of ultieme erkenning.

Zou je weer gaan emigreren als je alles over mocht doen?

Dat is een lastige vraag! Ik denk het wel, al zou ik vijf jaar geleden waarschijnlijk nee hebben gezegd. Ik denk dat ik gegroeid ben door het proces, het heeft mij zeker laten bloeien als kunstenaar. De onderwerpen die mij bezighouden zijn een inspiratie voor mijn werk. Er zijn veel mensen die niet uit vrije keuze, zoals ik wel had, zijn geëmigreerd. Zij moeten ook weer een bestaan opbouwen in een andere cultuur, waarbij zij vaak moeten vechten voor hun rechten en vrijheden.

Het dorp waar wij nu wonen is opgebouwd door voornamelijk Duitse immigranten, die al voor de Kristallnacht naar Israël kwamen. Hier in Israël zijn sowieso veel mensen terechtgekomen vanwege oorlog, zij hebben allemaal een nieuw leven op moeten bouwen. Het intrigerende is dat men veelal hetzelfde proces heeft doorstaan. Iedereen heeft zijn eigen verhaal en doet het op zijn eigen manier. Ik ben mij gaan verdiepen in wat het met mensen doet als zij een nieuw bestaan moeten opbouwen in een nieuw land of in een nieuwe cultuur.

Waarom werk je met papier?

Steen en mozaïek trokken mij aan maar het was te hard voor mij, ik wilde werken met mijn handen. Door papier te scheuren ontdekte ik dat het fantastisch materiaal is om mee te werken. Het is kwetsbaar, het heeft een geschiedenis, een herinnering. Als je het vouwt of wringt houdt het de vorm vast. Aan de andere kant is het hard, het heeft ook kracht. Er zijn werken van papier waar je op kunt staan. Soms lijkt papier door de vorm bijna versteend. Het is veelzijdig, levend en dynamisch, het verbaast mij hoeveel mogelijkheden het biedt. Ik bewaar ook mijn afval, daar wil ik pulp van maken. Dat zal mij qua techniek wellicht op een ander pad brengen.

Je voelt welke kant je uit wilt, het ontstaat?

Soms als ik in opdracht werk vraagt men een plan. Dat is lastig voor mij, ik maak bijna nooit schetsen maar werk vanuit mijn buik. Het werk ontstaat tijdens het maakproces.

Merk je dat je de emotie die je in het werk legt ontvangen wordt door de kijker?

Zeker. Het wegscheuren heeft een soort emotie, mijn werken lopen synchroon aan mijn proces van emigratie. In Nederland verliep ons leven volgens een vast patroon, alles was voor mij bekend. Uit de delen die ik van het blanke vel papier scheur bloeit iets nieuws. Net als mijn thuiskomen in Israël. Ik neem iets weg, maar geef het een nieuwe betekenis. Je voelt in mijn werken wellicht dat ik van ritme, structuren en patronen houd, maar ook van de textuur van papier.

Houd je ook in jouw leven van patronen en structuur?

Dat ontdekte ik tijdens het maken van mijn kunstwerken, zo leer ik ook mijzelf kennen. Eén van mijn werken heet Tension en Chaos. In Nederland zijn de meeste mensen weinig bekend met chaos, met de ontregeling van dingen. Wij leven zo gestructureerd in Nederland, veel ligt vast, zo zijn we ook opgegroeid. De kracht van de mensen in Israël is dat zij goed kunnen improviseren, er wordt gedacht in oplossingen, mensen zijn flexibel, daar heb ik veel van geleerd. Hier zijn dingen nog wild, rauw met ruige randen. Die ruige randen zie je ook terug in mijn werk, met die rauwe randen moet je leren leven.

Wat zou je jezelf mee willen geven als je jezelf tegen zou komen vlak voor je emigratie?

Dat ik mij niet zo kwetsbaar moet opstellen. In Israël zeggen mensen duidelijk en recht voor zijn raap wat ze van jou of van jouw werk vinden, maar dat hoef ik niet op mijzelf te betrekken. Het gaat om iemand zijn mening, die mag hij hebben, maar dat betekent niet dat ik iets moet veranderen.

Mijn vader moest zich zo snel mogelijk aanpassen. Dat was het gevoel, zo snel mogelijk 'gewoon' zijn. Terwijl voor mij juist zoveel kracht ligt in het anders zijn, dat brengt ook veel plezier. Geloof in je eigen kracht.

Mijn oma gaf mij toen ik jong was mee dat ik voor een dubbeltje geboren was en nooit een kwartje zou worden. Deze zin heeft zoveel impact, al besef je dat als kind niet. Je mag niet succesvol zijn, je hoeft het niet te proberen, hoeft niets te ondernemen want je komt toch nooit daar waar je wilt zijn. Dat is alleen voor anderen weggelegd. Maar ieder mens is uniek en heeft zijn eigen talenten, kwaliteiten en krachten. Ga ervoor om tijdens jouw leven jouw talenten te ontwikkelen. Misschien heeft mijn wens om mijn werken in het MoMA te exposeren daar wel mee te maken..

www.BiancaSeverijns.com

Image
Valley - The Way Home - 2020
Valley - The Way Home - 2020